Hóa đơn điện tử (HĐĐT) đã trở thành công cụ bắt buộc trong quản lý thuế tại Việt Nam, nhằm tăng cường minh bạch, chống gian lận thuế và thúc đẩy chuyển đổi số. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích, việc sử dụng hóa đơn điện tử cũng đi kèm với các quy định nghiêm ngặt về hành vi bị cấm. Các hành vi này được quy định chủ yếu tại Điều 5 Nghị định 123/2020/NĐ-CP (quy định về hóa đơn, chứng từ), được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 4 Điều 1 Nghị định 70/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 01/6/2025). Những hành vi bị cấm nhằm bảo vệ hệ thống quản lý thuế, ngăn chặn trốn thuế, làm giả chứng từ và đảm bảo dữ liệu chính xác chuyển về cơ quan thuế. Việc vi phạm các hành vi bị cấm không chỉ dẫn đến xử phạt hành chính mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là phân tích chi tiết về các hành vi bị cấm, lý do cấm, hậu quả và khuyến nghị tuân thủ.
>> Tham khảo: Chữ ký số là gì?
1. Các hành vi bị cấm đối với công chức thuế và cơ quan quản lý
Công chức thuế là những người trực tiếp thực thi pháp luật về hóa đơn, chứng từ, nên họ bị nghiêm cấm các hành vi lạm quyền hoặc bao che vi phạm. Cụ thể:
- Gây phiền hà, khó khăn cho tổ chức, cá nhân khi mua hóa đơn hoặc thực hiện thủ tục liên quan.
- Bao che, thông đồng hoặc dung túng cho hành vi sử dụng hóa đơn, chứng từ bất hợp pháp.
- Nhận hối lộ trong quá trình thanh tra, kiểm tra hóa đơn.
Những hành vi này nhằm mục đích chống tham nhũng, đảm bảo công bằng trong quản lý thuế. Nếu vi phạm, công chức thuế có thể bị xử lý kỷ luật, cách chức hoặc truy cứu hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
>> Tham khảo: Hóa đơn điện tử; Báo giá hóa đơn điện tử.
2. Các hành vi bị cấm đối với tổ chức, cá nhân bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ và các bên liên quan
Đây là nhóm hành vi chính liên quan trực tiếp đến sử dụng hóa đơn điện tử, được bổ sung đáng kể tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP để phù hợp với thực tiễn chuyển đổi số:
- Làm giả hóa đơn, chứng từ để thực hiện hành vi trái pháp luật (bổ sung mới tại Nghị định 70/2025). Đây là hành vi nghiêm trọng nhất, thường nhằm trốn thuế, hợp thức hóa giao dịch khống hoặc lừa đảo.
- Không chuyển dữ liệu điện tử về cơ quan thuế theo quy định (bổ sung mới). Với hóa đơn điện tử, dữ liệu phải được chuyển tức thì hoặc định kỳ đến Tổng cục Thuế. Vi phạm này làm gián đoạn giám sát thuế thời gian thực.
- Đưa hối lộ hoặc thực hiện các hành vi khác liên quan đến hóa đơn nhằm mưu lợi bất chính, như thông đồng với bên thứ ba để lập hóa đơn khống.
Các hành vi này áp dụng cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh và cả nhà cung cấp nước ngoài đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử tự nguyện.
>> Tham khảo: 5 trường hợp hộ kinh doanh bị truy thu thuế theo quy định hiện hành.
3. Lý do các hành vi bị cấm và tác động đến hệ thống thuế
Việc cấm các hành vi trên xuất phát từ nhu cầu bảo vệ ngân sách nhà nước và thúc đẩy kinh tế số. Trước đây, hóa đơn giấy dễ bị làm giả, dẫn đến thất thu thuế lớn. Với hóa đơn điện tử, hệ thống kết nối trực tiếp với cơ quan thuế giúp giám sát chặt chẽ, nhưng cũng dễ bị lạm dụng nếu không có quy định nghiêm ngặt.
- Làm giả hóa đơn: Gây thất thu thuế hàng nghìn tỷ đồng/năm, làm méo mó cạnh tranh kinh doanh lành mạnh.
- Không chuyển dữ liệu: Làm cơ quan thuế không nắm bắt kịp thời doanh thu thực tế, dễ dẫn đến trốn thuế.
- Hối lộ, thông đồng: Phá hủy lòng tin vào hệ thống quản lý nhà nước.
Theo Tổng cục Thuế, từ khi áp dụng rộng rãi hóa đơn điện tử (từ 01/7/2022), số vụ vi phạm giảm nhưng vẫn tồn tại các trường hợp tinh vi như sử dụng phần mềm giả mạo hoặc không kết nối dữ liệu từ máy tính tiền.
>> Tham khảo: Thời điểm xuất hóa đơn điện tử.
4. Hậu quả pháp lý khi vi phạm
Vi phạm các hành vi bị cấm sẽ bị xử lý theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP (xử phạt vi phạm hành chính về thuế, hóa đơn), được sửa đổi bởi Nghị định 102/2021/NĐ-CP và các văn bản mới hơn:
- Xử phạt hành chính:
- Không chuyển dữ liệu hoặc lập hóa đơn sai: Phạt từ 4-20 triệu đồng (tùy mức độ).
- Làm giả, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp: Phạt từ 20-50 triệu đồng cho tổ chức, có thể lên đến 100 triệu đồng nếu nhiều hóa đơn.
- Không lập hóa đơn khi bán hàng: Phạt 10-20 triệu đồng.
- Ngoài phạt tiền, có thể bị ngừng sử dụng hóa đơn điện tử , cưỡng chế thuế hoặc công khai thông tin vi phạm.
- Truy cứu hình sự: Nếu gây thiệt hại lớn (trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên), theo Điều 200, 203 Bộ luật Hình sự:
- Phạt tù từ 1-5 năm (cá nhân), phạt tiền lên đến 4,5 tỷ đồng.
- Pháp nhân thương mại: Phạt tiền 300 triệu – 1 tỷ đồng, cấm kinh doanh một số lĩnh vực.
Nhiều vụ việc thực tế đã bị xử lý nghiêm, như các đường dây mua bán hóa đơn khống bị triệt phá với mức phạt hàng tỷ đồng.
>> Tham khảo: Xuất hóa đơn thay thế trong trường hợp nào?
5. Khuyến nghị tuân thủ để tránh vi phạm
Để tránh rơi vào các hành vi bị cấm, doanh nghiệp và cá nhân cần:
- Sử dụng phần mềm hóa đơn điện tử uy tín, đảm bảo kết nối dữ liệu tự động với cơ quan thuế (như qua Cổng thông tin điện tử Tổng cục Thuế).
- Đào tạo nhân viên về quy định mới tại Nghị định 70/2025, đặc biệt là chuyển dữ liệu từ máy tính tiền đối với hộ kinh doanh.
- Lưu trữ hóa đơn đúng quy định (định dạng XML, thời hạn 10 năm).
- Khi có sai sót, xử lý bằng điều chỉnh hoặc thay thế thay vì hủy (quy định mới từ 01/6/2025).
- Chủ động tra cứu hóa đơn tại tracuuhoadon.gdt.gov.vn và liên hệ cơ quan thuế địa phương khi cần hỗ trợ.
Tuân thủ không chỉ tránh phạt mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch.
Kết luận
Mọi thắc mắc hay muốn được tư vấn muốn được tư vấn về phần mềm hóa đơn điện tử E-invoice hoàn toàn miễn phí, Quý doanh nghiệp vui lòng liên hệ:
CÔNG TY PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÁI SƠN
- Địa chỉ: Số 15, phố Đặng Thùy Trâm, phường Nghĩa Đô, Thành phố Hà Nội
- Tổng đài HTKH: 1900 4767 – 1900 4768
- Tel : 024.37545222
- Fax: 024.37545223
- Website: https://einvoice.vn/
Để lại một phản hồi